İvan Yakoviç Franko (Ukraynaca: Іван Якович Франко, Lehçe: Iwan Jakowlewicz Franko; d. 27 Ağustos [E.U. 15 Ağustos] 1856, Nahuyeviçi, Avusturya İmparatorluğu - ö. 28 Mayıs [E.U. 15 Mayıs] 1916, Lviv, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu), Ukraynalı şair, yazar, sosyal ve siyasi aktivist, filozof, etnograf ve çevirmen. Ukrayna edebiyatı ve düşüncesinin gelişiminde önemli bir rol oynamıştır.
İvan Franko, 27 Ağustos 1856'da Nahuyeviçi köyünde (o zamanlar Avusturya İmparatorluğu'nun bir parçası olan Galiçya'da) dünyaya geldi. Babası Yakov Franko, Alman kökenli bir demirciydi ve annesi Maria Kulçıtska, Polonyalı soylu bir aileye mensuptu. Ailesinin sosyal statüsü, Franko'nun eğitimine erişmesinde önemli bir rol oynadı.
İlk eğitimini köy okulunda aldıktan sonra, Drohobiç'teki (o dönemde Drohobıç) ortaokuluna devam etti. Burada Latince, Yunanca, Almanca ve Lehçe gibi dilleri öğrendi. Ortaokulda okurken, Ukrayna edebiyatına ve tarihine olan ilgisi arttı.
1875 yılında Lviv Üniversitesi'ne kaydoldu. Burada klasik filoloji, Ukrayna dili ve edebiyatı gibi alanlarda eğitim aldı. Üniversite yıllarında Mihailo Drahomanov gibi dönemin önde gelen Ukraynalı entelektüelleriyle tanıştı ve onların fikirlerinden etkilendi.
Franko, genç yaşta siyasi ve sosyal faaliyetlere dahil oldu. 1870'lerin sonlarında, Ukrayna sosyalist hareketiyle yakınlaştı ve bu hareketin önde gelen isimlerinden biri haline geldi. 1877'de, sosyalist fikirleri yaymakla suçlanarak tutuklandı. Bu, onun siyasi aktivizminin başlangıcı oldu ve hayatı boyunca defalarca tutuklandı.
Franko, Ukrayna milliyetçiliğini ve sosyalizmini birleştirmeye çalıştı. Ukrayna halkının ekonomik ve siyasi hakları için mücadele etti. Köylülerin yaşam koşullarını iyileştirmek, eğitim seviyelerini yükseltmek ve ulusal bilinçlerini güçlendirmek için çalıştı.
Franko, çok yönlü bir yazardı ve şiir, roman, öykü, tiyatro oyunu, deneme ve çeviri gibi farklı türlerde eserler verdi. Eserlerinde genellikle Ukrayna halkının yaşamını, sosyal adaletsizlikleri, siyasi baskıları ve ulusal kimlik sorunlarını ele aldı.
İlk şiirlerini ve öykülerini 1870'lerde yayımlamaya başladı. Bu eserlerde, gençlik aşklarını, doğa sevgisini ve sosyal eleştiriyi bir araya getirdi. "Taş Ocağı İşçileri" (Kamenyari) adlı şiiri, onun en ünlü eserlerinden biridir ve Ukrayna işçi sınıfının sembolü haline gelmiştir.
Romanları arasında "Boryslav Gülüyor" (Boryslav%20Gülüyor), "Zakhar Berkut" ve "Krzyżówka" öne çıkar. Bu romanlarda, Ukrayna tarihini, sosyal çatışmaları ve bireysel dramları epik bir dille anlattı.
Franko, aynı zamanda önemli bir çevirmendi. William Shakespeare, Johann Wolfgang von Goethe, Heinrich Heine, Victor Hugo gibi dünya edebiyatının önemli isimlerinin eserlerini Ukraynacaya çevirdi.
Franko'nun son yılları, sağlık sorunları ve maddi sıkıntılarla geçti. 1908'de ağır bir felç geçirdi ve bu, yazma yeteneğini ciddi şekilde etkiledi. Ancak, dostlarının ve meslektaşlarının yardımıyla yazmaya devam etti.
İvan Franko, 28 Mayıs 1916'da Lviv'de hayatını kaybetti. Lviv'deki Lıçakiv Mezarlığı'na defnedildi.
İvan Franko, Ukrayna edebiyatının ve düşüncesinin en önemli isimlerinden biri olarak kabul edilir. Eserleri, Ukrayna halkının ulusal kimliğini güçlendirmeye ve sosyal adalet bilincini geliştirmeye katkıda bulunmuştur.
Franko'nun adı, Ukrayna'da birçok şehirde sokaklara, meydanlara ve eğitim kurumlarına verilmiştir. Lviv İvan Franko Milli Üniversitesi, onun adını taşımaktadır. Franko'nun eserleri, günümüzde de okunmakta ve incelenmektedir. Onun hayatı ve düşünceleri, Ukrayna kültürünün önemli bir parçası olmaya devam etmektedir.